هنگامی که سخن از بررسی جایگاه مجتمع های خدماتی رفاهی بین راهی از دیدگاه برنامه ریزی شهری و منطقه ای به میان می آید ، باید به این نکته توجه داشت که نقش این مجتمع ها و نحوه خدمات رسانی آنها صرفا به رهگذران جاده ها منحصر نمی شود. به عبارت دیگر نباید جاده ها و مجتمع های خدماتی رفاهی بین راهی را به طور مجزا از منطقه ای که در آن استقرار یافته اند در نظر آورد ، بلکه باید تبادلات متقابل جاده ها . مجتمع ها را با اندام ها و حوزه های منطقه ای آنها از ابعاد مختلف اقتصادی ، بازرگانی ، اجتماعی ، فرهنگی ، سیاسی ، دفاعی ، کالبدی و زیست محیطی مورد بررسی قرار داد.
زمانی که این ابعاد مورد توجه قرار گیرد، آنگاه هدف غایی و نهایی برنامه ریزی شهری و منطقه ای که همانا نیل به توسعه پایدار و ایجاد ارتباط منطقی بین انسان و محیط است تحقق خواهد یافت لذا باید بدین نکته اشاره داشت که در بررسی جایگاه مجتمع های خدماتی رفاهی بین راهی علاوه بر خدمات رسانی به رهگذران جاده ها ، اهداف مهم دیگری نظیر تداوم رشد و توسعه محیط زیست و عدالت اجتماعی برای منطقه و ساکنان آن مد نظر است .
هدف از اجرای پروژه احداث مجتمع خدماتی رفاهی بین راهی
هدف از اجرای این پروژه احداث مجتمع خدماتی رفاهی بین راهی می باشد که در راستای گسترش گردشگری در کشور خدمات زیر را به هموطنان ارائه دهد:
رستوران
سوئیت
فروشگاه مواد غذایی و ...
تعمیر گاه و کارواش
جایگاه سوخت
مسجد
سرویس بهداشتی
واحد کمک های اولیه
پارکینگ وسایل نقلیه سبک و سنگین
محوطه بازی کودکان
بانک
تاریخچه مجتمع های بین راهی
منابع تاريخي حكايت از آن دارند كه بنيانگذار احداث بناهاي مذكور هخامنشيان بوده اند .در دوره اشكانيان ،همانند عهد هخامنشي توسعه راه ها و ايجاد ايستگاه هاي بين راهي بويژه در مسير تاريخي جاده ابريشم اهميت فوق العاده اي يافت . در دوره اسلامي نيز عوامل متعددي در شكل يابي ،توسعه وگسترش كاروانسراها دخالت داشته كه اهم آنهاعوامل مذهبي ،نظامي واقتصادي است .قرن پنجم (ه-ق)عصر شكوفايي هنرهاي اسلامي بويژه هنر معماري است .بنيان گسترش شبكه راه هاي تجاري واحداث كاروانسراهاي متعدد در مسير جاده ها و داخل شهرها در اين دوره بوده است.در دوره تيموري توسعه تجارت ،معماري و ايجاد كاروانسراها شتاب بيشتري يافت ولي عصر طلايي ايجاد كاروانسراهاي ايران متعلق به دوره صفوي است كه بقاياي 999كاروانسرايي كه در آن دوره ساخته شده هنوز در كنار جاده ها ايران پابر جاست.
ضرورت و اهمیت احداث مجتمع خدماتی رفاهی بین راهی
چند سالی است که احداث مجتمع های خدماتی – رفاهی بین راهی در جاده های کشور به منظور ساماندهی خدمات بین راهی جاده ای و افزایش رفاه رهگذران جاده ها مورد توجه قرار گرفته است. لیکن قابلیت های بالقوه بسیاری در این مجتمع ها نهفته است که می توان از آنها در جهت نیل به اهداف بزرگتری همچون «توسعه منطقه ای » و توازن منطقه ای بهره برد . از سوی دیگر در نظز گرفتن نقش های جدید برای این مجتمع ها، ضمن آنکه می تواند گام های مهمی در جهت توسعه پایدار مناطق تلقی گردد باعث آن می شود که ادامه فعالیت مجتمع های خدماتی – رفاهی بین راهی و گسترش دامنه فعالیت آنها از نظر اقتصادی توجیه پذیر باشد در این زمینه تبعات مثبت احداث این مجتمع ها، به ویژه جنبه های گردشگری و نقش آنها در توسعه پایدار منطقه ای ، همراه با تاثیرات متقابل آنها بر مردم منطقه و رهگذران جاده ها تا به حدی است که بعضا این الزام را ایجاب می کند که نهاد های اجرایی برای احداث این مجتمع ها و کمک به استقرار فعالیت آنها پیشقدم شوند
سوابق مجتمع های خدماتی رفاهی بین راهی
1-سوابق تاریخی
سوای آنکه در طول تاریخ هر یک از تسهیلات بین راهی، مي توانسته است به عنوان عاملي در ايجاد يك هسته شهري محسوب شود، امروزه هر كدام از آنها نيز در هيئت جديدي خود را نمايان ساخته اند. مجتمع هاي خدماتي رفاهي بين راهي نقش ساباط ها را به منزله مكاني بقراي رفع خستگي، رباط ها ، استادها و تمثيل ها را به عنوان كمپ يا توقف گاه براي سكونت، كاربات، كاروانسرا و خان ها را به عنوان اقامتگاه و محلي براي اطق و تامين ساير مايحتاج مسافران و حتي مكاني براي مبادله اجناس و تعاملات اجتماعي و فرهنگي ،ميهمانخانه و دسكره به منزله مكان استراحت شبانه يا محلي براي تفرج و گدراندن اوقات فراغت را ايفا مي كنند . در اين ميان ،با جايگزيني اتومبيل به جاي چهار پا ،اكنون طويله ها ، نعل بندي ها ،آغل ها و باراندازها رجاي خود را به توقفگاه هاي وسيله نقليه ،پمپ بنزين ،تعويض روغني ها ،تعميرگاه ها و محل شستشوي اتومبيل داده است . از سوي ديگر تامين مايحتاج مسافران به شيوه امروزي در فروشگاه هاي مجتمع هاي خدماتي – رفاهي بين راهي صورت مي گيرد ،ضمن آنكه با توجه به تنوع خدمات و افزايش نيازها ، اين مجتمع هاي خدماتي مانند تسهيلات ارتباطي ، پارك كودكان ،تسهيلات امدادي و بهداشتي و مانند آنها را نيز ارائه مي كنند .
2- سوابق جهاني
در حال حاضر ،تجميع خدمات رفاهي در جاده ها در قالب مجتمع هاي خدماتي – رفاهي بين راهي به عنوان يك شيوه پذيرفته شده در جهان محسوب مي شود . در اين زمينه ،دولت ها صرفا به توجيهات اقتصادي اين مجتمع ها توجه ندارند ،بلكه منافع زيست محيطي ،اجتماعي ف فرهنگي و سياسي اين مجتمع ها تا جايي است كه دولت ها براي احداث مجتمع خدماتي – رفاهي بين راهي تسهيلات ويژه اي را قائل مي شوند . به عنوان مثال ، دولت تركيه دستورالعملي تهيه كرده است كه همزمان با احداث يك اتوبان ،مجتمع هاي خدماتي – رفاهي بين راهي وابسته به آن به طور همزمان احداث شود .
در اين مورد الگوي واحدي براي احداث مجتمع هاي خدماتي – رفاهي بين راهي در كشور ها وجود ندارد . زيرا ويژگي هاي هر كشور ايجاب مي كند كه سياست ايجاد مجتمع هاي خود را متمايز با ديگر كشورها اعمال دارند . به عنوان مثال در عربستان سعودي مجتمع ها به طور عمده براي زيارت كنندگان و مسافران خارجي كه نياز هاي محدود و حجم وسيع خدمات برخوردارند ،طراحي مي شوند .
در بعضي ديگر از كشورها علاوه بر نيازهاي رفاهي به ساير نيازهاي رفاهي به ساير نيازهاي رهگذران جاده ها مانند نيازهاي تفريحي و گردشگري توجه ويژه اي شده است . به عنوان مثال در نمونه هاي موجود در بريتانيا و كانادا توجه ويژه اي بر مسائل تفريحي و گردشگري معطوف شده است و بيشتر ايجاد تسهيلاتي مورد توجه قرار مي گيرد كه رهگذران جاده ها ضمن دستيابي به خدمات ضروري خود ، از طبيعت اطراف حداكثر بهره را ببرند .
سوابق جهاني بيانگر آن است كه مجتمع هاي احداثي در هر يك از كشور ها داراي تنوع بسياري است به عنوان نمونه در يك بزرگراه در آلمان يا تركيه گستردگي مجتمع هاي خدماتي – رفاهي بين راهي متفاوت است و به مكان ،ويژگي هاي طبيعي و فاصله ،سطوح مختلفي از خدمات را ارئه مي دهند بستگي دارد .
علاوه بر آن خدمات ارائه شده در ساير جاده ها اعم از جاده هاي منطقه اي ،بين منطقه اي و بين المللي متفاوت است . با توجه به آنچه بيان شد ،سوابق جهاني بيانگر آن است كه مجتمع هاي خدماتي – رفاهي بين راهي در جهان صرفا نقش خدمات رساني به رهگذران جاده ها را بر عهده ندارند ، بلكه علاوه بر فراهم آوردن تسهيلات رفاهي براي رهگذران جاده ها ، مسائلي همچون توسعه و توازن منطقه اي ،توسعه پايدار و مسائل تفريحي را در دستور كار خود قرار مي دهند.
بررسي نقش هاي مجتمع هاي خدماتي رفاهي بين راهي
همانگونه كه اشاره شد نمي توان مجتمع هاي خدماتي – رفاهي بين راهي و راه ها را به صورت مستقل از بستر آنها يعني منطقه و ساكنان آن مورد توجه قرار داد . در اين زمينه ،بر اساس «نظريه نظام ها » مجتمع هاي خدماتي – رفاهي بين راهي به طور مستمر با محيط اطراف خود در حال تبادل متقابل يعني تاثير گذاري و تاثير پذيري هستند . از اين رو نقش هاي مختلفي اعم از اقتصادي ، بازرگاني ف اجتماعي ،فرهنگي ، سياسي ،دفاعي ،بصري و زيت محيطي بر آنها مترتب است . مجموعه اين نقش ها بيانگر مشخصات همان نظامي است كه دانش برنامه ريزي شهري و منطقه اي سعي در اصلاح و پيشبرد آن دارد . با توجه به انچه بيان شد ؟، در اين قسمت انواع نقش هاي مجتمع هاي خدماتي – رفاهي بين راهي مورد بررسي قرار مي گيرد تا بر اساس نتايج حاصل از بررسي اين نقش ها ،ضمن به حداكثر رسانيدن رفاه رهگذران جاده ها ، بتوان از ظرفيت بالقوه و نهفته اين مجتمع ها در جهت اهداف توسعه منطقه اي همچون نيل به توسعه پايدار و توازن منطقه اي بهره گرفت اين نقش ها به صورت زير است:
1- نقش اقتصادي
معيار اصلي در بررسي نقش اقتصادي مجتمع هاي خدماتي – رفاهي بين راهي توجه به اصل اقتصادي عرضه و تقاضاست . خدمات رساني اين مجتمع ها به مناطق اطراف باعث افزايش دامنه سود آوري زمين هاي منطقه و ايجاد توازن و برابري زمين هاي دور افتاده نسبت به زمين هاي شهري مي شود . همچنين ارائه خدمات به مسافران و رهگذران با توجه به لزوم آسان سازي امور مسافرت ، به علت مهيا ساختن كالا و خدمات مورد نياز انها ، كاهش هزينه هاي جابه جايي و پويايي نيروي كار و توليد در مقياس بزرگ را در پي مي اورد . اين مجتمع هاي مي توانند با عرضه خدمات كالا ، در كاهش هزينه سفر موثر افتند و با فرهم ساختن خدمات مورد نياز ، قابليت منطقه براي جذب مسافران به واسطه وجود مناظر مناسب طبيعي ، ارائه خدمات ، تمركز در يك مكان ، وجود تاسيسات امدادي ، ايجاد فرصت هاي شغلي ف گسترش ساختن عرضه خدمات افزايش دهند و نتايجي همچون رفع خستگي مسافر ، كاهش حوادث ناشي از شفر ف تامين نيازهاي امدادي و رفاهي سفر و ارتباط بخشيدن بين حوزه هاي زيستي درون منطقه اي را به دنبال داشته باشند .
2-نقش بازرگاني
به دليل اهميت مقاله بازرگاني ، اين نقش به نحو مجزايي از نقش اقتصادي مورد بررسي قرار مي گيرد . احداث مجتمع هاي خدماتي – رفاهي بين راهي با توجه به آسان سازي امر سفر ، كاهش هزينه هاي جابه جايي كالا در پي دارد كه نتيجه مستقيم ان پويايي نيروي كار و تقسيم كار جغرافيايي خواهد بود . عالوه بر ان ، اصلاح الگوي مصرف ،محروميت زدايي از مناطق دور افتاد ف تامين كالاهاي مورد نياز منطقه توسط مجتمع ها ، كاهش قيمت كالاها در عرصه هاي شهري و منطقه اي اطراف و كاهش تمركز ناشي از وجود نياز مندي هاي منطقه اي در سطح شهر ها از اعم نقش هاي بازرگاني اين مجتمع ها محسوب مي گردد همچنين ايفاي اين نقش ها توسط مراكز خدماتي – رفاهي بين جاده اي به طور غير مستقيم باعث ايجاد تعادل بين اراضي منطقه اي خواهد گشت .
ايجاد مراكز فعاليت شغلي پراكنده اي كه سهمي از آنها بر عهده مجتمع هاي خدماتي – رفاهي صورت خواهد بود و نيز جلوگيري از حمل و نقل مضاعف از روستا به شهر و شهر به روستا ، از ان جمله است
3- نقش اجتماعي
نتايج برنامه ريزي براي ارزش هاي اجتماعي در بلند مدت نمايان مي شود . نقش ارزش هاي اجتماعي مجتمع هاي خدماتي – رفاهي بين راهي در كوتاه مدت ملموس نيست ولي مهمترين تاثيرات آن در سطح ملي مي تواند شامل ايجاد انگيزه در پيوستگي ساكنان منطقه با يكديگر ، ترغيب به گردشگري توسط گروه هاي مختلف جمعيت ، آشنايي اقوام و فرهنگ هاي مختلف با يكديگر ، ايجاد روحيه هاي شاد به خاطر وجود تسهيلات ناشي از سفر ، اطمينان خاطر مسافران از نحوه و كيفيت عرضه كالا و خدمات ، و مواردي مشابه انها باشد
4- نقش سياسي و اداري
از مهمترين نقش هاي سياسي و اداري مجتمع هاي خدماتي – رفاهي بين راهي مي توان به همگرايي اجتماعي ، ايجاد پيوند ملي ، پيوستگي ساكنان منطقه با يكديگر ،گسترش واحد هاي اجتماعي و اميزش فرهنگ ها اشاره كرد كه اين مساله مي تواند به گسترش قلمرو سياسي و افزايش حضور حكومت مركزي در نقاط مختلف منتهي شود . اين مجتمع ها به سهم خود در همگرايي سياسي ، عدالت اجتماعي ،افزايش اشتغال ، توازن منطقه اي ،رونق اقتصادي و تقويت ثبات سياسي نقش مهمي ايفا خواهند كرد . از سوي ديگر وجود واحد هاي انتظامي و نظارتي در اين مجتمع ها نيز نقش مهمي در افزايش ثبات اجتماعي و سياسي خواهد داشت .
5- نقش فرهنگي
ايجاد مجتمع هاي خدماتي – رفاهي بين راهي مي تواند بر تقويت ارزش هاي فرهنگي خود و حوزه اطراف موثر واقع شود . تبعات اقتصادي و اجتماعي اين مجتمع ها به ظهور و رشد استعداد هاي مردمي منطقه ،تغيير نگرش مردم منطقه و مسافران جاده ها به عملكرد هاي بازرگاني و خدماتي ، آموزش همگاني ،تبليغ عوامل فرهنگي و مذهبي ،تبادل و تعامل فرهنگي و استفاده بهينه از اوقات فراغت و ارتقاي سطح فرهنگي منجر خواهد شد .
6- نقش دفاعي
در اوقاتي كه دفاع از پهنه كشور در برابر بيگانگان لازم باشد ، مجتمع هاي خدماتي – رفاهي بين راهي به ويژه در مناطق مرزي ، مي تواند به عنوان يك قرار گاه پشتيباني مطرح شوند . اين مجتمع ها در اوقات دفاع و با توجه به موقعيتي كه نسبت به راه هاي ارتباطي دارند ، قابليت دفاع را افزايش خواهند داد . اين مجتمع ها در اوقات ويژه مي توانند به عنوان پايگاه دفاعي يا پادگان ،ارائه خدمات رفاهي به رزمندگان و سربازان ، بيمارستان صحرايي ،محل فعاليت هاي پشتيباني دفاعي ،تامين مهمات و آذوقه و مانند آنها تبديل شوند
7- نقش بصري
از مهمترين نقش هايي كه از ديدگاه بصري مورد انتظار از مجتمع هاي بين راهي ،مي توان به ايجاد زمينه براي رهگذران در ايجاد انگيزه توقف و استفاده از مناظر طبيعي و مصنوعي زيبا ،افزايش شادابي و رضايت مسافران ، رفع خستگي آنها ،تنوع منظر و ايجاد انگيزه براي ادامه مسير اشاره كرد .
8- نقش زيست محيطي
مجتمع هاي خدماتي – رفاهي بين راهي ، زمينه ساز ادغام و همساني جاده با محيط طبيعي اطرف خود خواهند بود . اختصاص مكان و محدوده مشخصي از زمين و آماده سازي يك مجتمع خدماتي – رفاهي كه اصول محيط زيست را رعايت كند ،ضمن ارج نهادن به حفط محيط ، خود زمينه ساز تقويت مشاركت در نگهداري از ان است . همچنين تامين نيازهاي تفريحي مسافران ،محدود كننده دخالت نامناسب انسان بر طبيعت خواهد بود . تعيين مكان براي تعويض روغن يا مواد مستعمل اتومبيل و مواد شوينده و شيميايي ،از پراكنش آلاينده ها محيط و آلودگي خاك خواهد كاست
تمركز فعاليت هاي تفريحي و رفاهي در نقاط مشخص ،آسيب به طبيعت اطراف ( جنگل ،مرتع ،پوشش گياهي ،آب و خاك ) را به حداقل مي رساند . همچنين ايجاد فضاي سبز در مجتمع ها ، خود به مثابه گسترش دامنه فضاي سبز در محيط به حساب مي ايد كه نقش مناسبي نيز در لطافت هواخواهد داشت . از سوي ذيگر تمركز فعاليت ها در مجتمع هاي خدماتي – رفاهي بين راهي ،احتمال آسيب به پناهگاه هاي وحشي را به حداقل خواهد رسانيد . ضمن آنكه امكان نظارت نهاد هاي ديربط را بر حفاظت از محيط زيست تقويت خواهد كرد و بهداشت محيط را ارتقا خواهد بخشيد .
تجزيه و تحليل احداث مجتمع هاي خدماتي رفاهي بين راهي
بررسي سوابق تاريخي و جهاني مجتمع هاي خدماتي – رفاهي بين راهي بيانگر آن است كه بضاعت هاي موجود در مجتمع هاي خدماتي – رفاهي بين راهي به مراتب فراتر از خدمات رساني به رهگذران جاده هاست . از اين رو ازديدگاه برنامه ريزي شهري و منطقه اي اين ظرفيت وجود دارد كه بتوان از پتانسيل هاي اين مجتمع ها در جهت نيل به اهدافي همچون توسعه پايدار و توازن منطقه اي بهره برد بدين منظور بررسي نقش اين مجتمع ها از ابعاد مختلف مي تواند اين قابليت ها را به نحو بهتري مشخص مي سازد .
از بعد اقتصادي ،ايجاد مجتمع هاي خدماتي – رفاهي بين راهي ،نقش مهمي ايفا مي كند .
ايجاد عدالت و توازن منطقه ،اشتغال زايي ، كاهش قيمت ،افزايش رقابت ،ايجاد صرفه در مقياس وسيع ،ايجاد تخصص ،محروميت زدايي ،تقويت بعد گردشگري مناطق و جاده ها ،كاستن از حوادث جاده ها ،كاستن از حوادث جاده اي ،افزايش عرضه زمين و به ويژه خلق فرصت هاي جديد شغلي در منطقه بارزترين نقش هاي اين مجتمع ها محسوب ميشود . از بعد بازرگاني نيز اين مجتمع ها با تسهيل امر سفر ، باعث گسترش دامنه تاثيرات بازارهاي قديم و ايجاد افزايش حمل و نقل مضاعف ،خواهند شد . مجموعه ابعاد اقتصادي و بازرگاني مورد اشاره ،با توجه به ايجاد فرصت هاي رشد در منطقه خود ،عامل مهمي در جهت نيل به توسعه و توازن منطقه اي محسوب مي گردند .
مجتمع هاي خدماتي – رفاهي در عملكرد بلند مدت خود در تقويت ارزش هاي اجتماعي راه ها قابليت بالايي خواهد داشت . به عنوان مثال ،احداث اين مجتمع ها مي تواند نتايج مثبت مانند پيوستگي ساكنان مناطق و بزرگتر شدن واحد هاي اجتماعي ،همگرايي اجتماعي و پيوند ملي و كاستن از جرايم و بزه و تخلفات قانوني را در پي داشته باشد اهميت نقش هاي غير اقتصادي مجتمع هاي نهان نگاري تا به حدي است كه نمي توان در بررسي جايگاه اين مجتمع ها ،آنها را ناديده گرفت . بعضا هر كدام به تنهايي مي تواند دليلي براي احداث مجتمع هاي ديگر قرار گيرد . به عنوان مثال از بعد سياسي گسترش قدرت و قلمر حكومت مركزي ،ايجاد ثبات سياسي و افزايش نظارت دولتي ،از جمله نقش هايي است كه مي تواند حكومت مركزي را مجاب به احداثاين مجتمع ها كند .
از سوي ديگر ،نقش هاي فرهنگي قابل توجهي نيز بر مجتمع هاي خدماتي – رفاهي بين راهي مرتبت است . ايجاد اين مجتمع ها ، ضمن فراهم كردن زمينه براي رشد استعداد ها ،عاملي در جهت تقويت آموزش همگاني ،تغيير نگرش مسافران و ساكنان منطقه نسبت به كار و به ويژه ، رشد فرهنگ اجتماعي ، تبادل و تعامل فرهنگي ،استفاده بهينه از اوقات فراغت و همچنين قابليت تبليغ براي مسائل فرهنگي و مذهبي به شمار مي رود .
نقش اين مجتمع ها از بعد نظامي نيز بسيار حائز اهميت است اين نقش هنگامي به اوج خود مي رسد كه وضعيت تدافعي براي كشوردر اولويت باشد قابليت اين مجتمع ها براي تغيير عملكرد به پيگاه نظامي ،پادگان و يا استفاده هاي پشتيباني مانند دفتر فرماندهي ،مكاني براي درمان مجروحان جنگي ،انبار مهمات و آذوقه يا حتي مكاني براي ارائه خدمات به سربازان عازم يا برگشته از مناطق جنگي حكايت از اهميت تدافعي اين مجتمع ها به ويژه در مناطق مرزي دارد . در اين زمينه مجموعه عوامل فرهنگي ،اجتماعي ،سياسي و تاميني نياز است تا پيش زمينه هاي توسعه در يك منطقه حاصل شود كه اين مهم به كمك مجتمع هاي خدماتي – رفاهي بين راهي در حد خود امكان پذير است
همچنين حضور اين مجتمع ها در جاده ها ،ضمن آنكه مي تواند زمينه اي در جهت غناي بصري جاده ها به شمار رود ،عاملي در جهت ايجاد تنوع و رهايي از يكنواختي جاده ها و در نتيجه رفع خستگي رهگذران به شمار مي رود . در ملاحظات زيست محيطي نيز هر چند مجتمع هاي خدماتي – رفاهي بين راهي ،خود تا حدي به عنوان يك عامل بر هم زننده محيط زيست محسوب مي شوند ،اما اين مجتمع ها نقش قابل توجهي نيز در زدودن آسيب هاي وارده به محيط زيست ايفا مي كنند .
مهمترين نقش مجتمع هاي خدماتي – رفاهي بين راهي هدايت و نظارت بر دخالت انسان در طبيعت و تامين رفاه در جاده هاست ،به نحوي كه با استقرار خدماتي همچون تعميرگاه ، تعويض روغني ،كارواش ،توزيع سوخت ،فضاي بازي كودكان ،آشپزخانه ،دستشويي ،جايگاه جمع اوري زباله و مانند آنها ،آسيب هاي وارد بر محيط زيست به حداقل مي رسد . به ويژه انكه با جمع آوري ، هدايت و تصفيه فاضلاب و بويژه فاضلاب هاي شيميايي و مشتقات نفتي و همچنين جمع اوري زباله ها از الودگي طبيعت ، مناظر ،آب هاي سطحي و زير زميني كاسته مي شود .
از طرف ديگر اين مجتمع ها با فراهم اوردن فضاي بازي كودكان ، طبخ غذا يا حتي محل توقف اتومبيل و فضاي تفريح و تفرج ، مانند هجوم بي قديو بند انسان ها به داخل طبيعت مي گردد . علاوه بر ان ، فضاي سبز ايجاد شده در مجتمع ها بر كل منطقه و روحيه مسافران و اهالي ناحيه تاثير مثبت خواهد داشت .
با توجه به ابعاد زيست محيطي بر شمرده شده از مجتمع هاي خدماتي – رفاهي بين راهي ،نقش آنها از نظر توسعه پايدار اهميت ويژه اي در توسعه منطقه اي مي يابد لذا مكان يابي صحيح اين مجتمع ها ضمن انكه مشاركت مردم را براي توفيق بخشيدن به نقش مجتمع ها بر مي انگيزد ،به برخورد فرهنگ ها ، ايجاد عدالت و توازن منطقه اي ، تنوع سفر و ايمني و سلامت رواني مسافران كه از ملازمات توسعه پايدار است ،منتهي خواهد شد . مجموع اين مسائل بيانگر آن است كه مجتمع هاي خدماتي – رفاهي بين راهي نقش قابل توجهي در رشد منطقه ، توسعه پايدار آن و حفظ توازن منطقه اي ايفا خواهند كرد .
مشوق ها و حمایت ها ی قانونی از سرمایه گذاری در مجتمع خدماتی رفاهی بین راهی
بر اساس ماده 131 قانون برنامه سوم تنفيذي در ماده 29 به سازمان حمل و نقل جاده اي و پايانه هاي كشور اجازه داده مي شود به منظور كمك به تدارك ناوگان حمل و نقل جاده اي بين شهري و احداث پايانه هاي مسافري و باري و مجتمع هاي خدمات رفاهي بين راهي توسط بخش غير دولتي با اولويت تعاوني ها و ايثارگران ،از محل منابع داخلي در قالب وجوه اداره شده نزد بانكها نسبت به تامين تسهيلات اعتباري بانكي، اقدام كرده و مابه التفاوت نرخ سود را از منابع داخلي خود پرداخت كند.
در همین راستا تاکنون متقاضیان ایجاد مجتمع های خدمات رفاهی بین راهی بسیاری از تسهیلات سازمان حمل و نقل جاده ای و پایانه ها استفاده نموده اند، ضمن اینکه سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری به منظور کمک به ایجاد زیرساخت های مجتمع های خدمات رفاهی بین راهی کمک های مالی بسیاری نموده است.
بر اساس ماده 22 قانون الحاق موادي به قانون تنظيم بخشي از مقررات مالي دولت مصوب 27/11/1380، به منظور تسريع در امر توسعه هتلها و اقامتگاهها و ساير تأسيسات گردشگري، با تقاضاي سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري:
1 – سازمان ملي زمين و مسكن موظف است اراضي مورد نياز را به قيمت كارشناسي به صورت اجاره به شرط تمليك پنج ساله در اختيار سرمايه گذاران قرار دهد.
2 – سازمان جنگلها و مراتع و آبخيز داري كشور و ادارات كل منابع طبيعي استانها و سازمان امور اراضي وزارت جهاد كشاورزي مكلفند اراضي مورد نياز را به قيمت منطقه‌اي در اختيار سرمايه گذاران قرار دهند.
3 – تغيير كاربري اراضي براي استقرار هتلها با پيشنهاد سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري در كميسيون ماده (5) موضوع قانون تأسيس شوراي عالي شهرسازي و معماري ايران به طور فوق‌العاده مورد بررسي و اقدام قرار خواهد گرفت.
4 – عوارض ناشي از تغيير كاربري و فروش تراكم به اقساط پنج تا ده ساله از شروع بهره برداري توسط سرمايه گذاران به شهرداري مربوط پرداخت خواهد شد.
بر اساس ماده 6 قانون توسعه صنعت ايرانگردي و جهانگردي(مصوب 1370) سازمان زمين شهري، شهرداريها، سازمان جنگلها و مراتع كشور و ساير وزارتخانه‌ها و سازمانهاي ذيربط موظفند زمين مورد نياز براي‌احداث تأسيسات ايرانگردي و جهانگردي را با معرفي سازمان میراث فرهنگی ، صنایع دستی و گردشگری به قيمت منطقه‌اي يا تمام شده به گونه‌اي كه موجب تقليل در آمد‌عمومي نشود به متقاضيان واگذار نمايند.
بر اساس ماده 12 آيين‌نامه اجرايي قانون توسعه صنعت ايرانگردي و جهانگردي، تأسيسات ايرانگردي و جهانگردي و دفاتر خدمات مسافرتي و ساير تأسيسات مشابه از جمله مؤسسات داخل تأسيسات جهانگردي، از نظر‌پرداخت عوارض صدور پروانه ساختماني مشمول تعرفه بخش صنايع مي‌باشند و شهرداريها موظفند عوارض مقرر را فارغ از نوع پروانه و كاربري زمين بر اساس‌تعرفه بخش صنايع و با معافيت از عوارض عرصه غير از عوارض نوسازي، فقط در مورد ساختمان محاسبه و دريافت كنند.
همچنین براساس تبصره ماده فوق الذکر شهرداريها موظفند براي افزايش زيربناي تأسيسات ايرانگردي و جهانگردي عوارض مقرر را بر اساس تعرفه بخش صنعت و با حداكثر تخفيف محاسبه‌و دريافت كنند.
علاوه بر این بر اساس بند ب ماده صدرالذکر، تأسيسات ايرانگردي و جهانگردي و دفاتر خدمات مسافرتي از نظر هزينه‌هاي سوخت، آب، برق و تلفن اعم از انشعاب و مصرف مشمول تعرفه‌هاي بخش‌صنايع است و دستگاه‌هاي ذيربط موظفند هزينه‌ها مربوط را فارغ از نوع پروانه ساخت، كاربري محل و ميزان مصرف بر اساس تعرفه بخش صنعت محاسبه و‌دريافت كنند.
تأسيسات گردشگري و مصاديق آن
آنچه امروز يك گردشگر مي‌تواند از آن براي رفاه و امنيت خود استفاده نمايد تأسيسات گردشگري مي‌باشند كه به قصد ارائه خدمات و انتفاع براي پذيرايي و اقامت مسافران و گردشگران طبق ضوابط و مقررات احداث گرديده و به شرح ذيل تقسيم بندي شده اند.
هتل ,متل وواحدهاي خدماتي رفاهي بين راهي
مهمانپذير
مركز اقامتي جوانان
مراكز خود پذيرائي شامل هتل آپارتمان ,پانسيون زائر سراو ازاين قبيل
تفرجگاه ,اردوگاه گردشگري ,محوطه كمپينگ وكاروان ها
مجتمع هاي سياحتي و تفريحي ـ (به استثناي موارد مربوط به شهرداريها) و ساير واحدهائيكه به قصد ارائه خدمات و انتفاع براي پذيرايي و اقامت مسافران و جهانگردان طبق مقررات و ضوابط ميراث فرهنگي و گردشگري تاسيس مي‌گردند
مراكز سرگرمي و تفريحي (مراكز تعطيلات(
دفتر خدمات مسافرتي وجهانگردي
مناطق نمونه گردشگري
اقامتگاه با مالكيت زماني
بد نیست بدانید سرفصل های موجود در طرح توجیهی احداث مجتمع رخدماتی رفاهی بین راهی به شرح زیر است:
فصل اول " آشنایی با محل اجرای طرح"
1-1- معرفی طرح
1-2- معرفی منطقه اجرای طرح
1-3- نقشه ماهواره ای و گردشگری راههای منطقه احداث طرح
فصل دوم " گردشگری"
2-1- فرصت ها و جاذبه های گردشگری در ایران
2-2- مشوق ها و حمایت ها ی قانونی از سرمایه گذاری در بخش گردشگری
2-3- چگونه در صنعت گردشگری ایران سرمایه گذاری کنیم
2- 4 - اهمیت گردشگری
2-5- بررسی عوامل تأثیر گذار در توسعه گردشگری
2-6- گردشگری و جهانی شدن
فصل سوم " مجتمع های بین راهی"
3-1- مقدمه
3-2- ضرورت و اهمیت
3-3- سوابق مجتمع های خدماتی – رفاهی
3-3-1- سوابق تاریخی
3-3-2- سوابق جهاني
3-4- بررسي نقش هاي مجتمع هاي خدماتي – رفاهي بين راهي
3-4-1- نقش اقتصادي
3-4-2- نقش بازرگاني
3-4-3-نقش اجتماعي
3-4-4- نقش سياسي و اداري
3-4-5- نقش فرهنگي
3-4-6- نقش دفاعي
3-4-7- نقش بصري
3-4-8- نقش زيست محيطي
3-5- تجزيه و تحليل
3-6- در نظر گرفتن عناصر ويژه خدماتي در مجتمع ها
3-7- دست آوردهاي مجتمع هاي خدماتي رفاهي
3-7-1- دست آوردهاي رفت و آمدي
3-7-2- دست آورد هاي اقتصادي
3-7-3- دست آوردهاي اجتماعي ،تاميني و سياسي
3-7-4- دست اورد هاي زيست محيط
فصل چهارم "محاسبات مالی "
4-1- شرايط عملياتي طرح
4-2- برآورد هزینه های سرمایه گذاری
4-2-1- زمين محل اجراي طرح
4-2-2- هزینه های محوطه سازي و اجرای ساختمان
4-2-3- تأسيسات و تجهيزات
4-2-4- تجهیزات
4-2-5- وسايل نقليه و وسايل حمل و نقل داخل و خارج كارخانه
4-2-6- تجهيزات اداري و كارگاهي
4-2-7- هزينه هاي قبل از بهره برداري
4-3- هزينه هاي ثابت طرح
4-4- برآورد هزينه هاي جاري طرح
4-4-1- مواد اوليه
4-4-2- بر آوردحقوق و دستمزد پرسنل
4-4-3- برآورد میزان انرژی و آب مصرفی
4-4-4- استهلاك و تعمير و نگهداري
4-4-5- جدول هزينه هاي جاري طرح
4-5- جدول هزينه هاي ثابت و متغير توليد
4-6- برآورد میزان سرمایه در گردش طرح
4-7- جدول سرمايه گذاري
4-8- هزینه تولید سالانه
4-9- برآورد نحوه مشارکت
4-10- پیش بینی فروش
4-11- ساير محاسبات فني طرح
4-12- شاخص های مالی طرح
4-13- جدول محاسبه سود و زیان
جهت آشنایی بیشتر با طرح توجیهی احداث مجتمع رفاهی تفریحی ورزشی به این مقاله مراجعه نمایید.
شرکت بهبود صنعت آمادگی خود جهت تهیه طرح توجیهی احداث مجتمع خدماتی رفاهی بین راهی را اعلام می دارد
هم اکنون سفارش طرح توجیهی احداث مجتمع خدماتی رفاهی بین راهی دهید
استفاده از کلیه مطالب این سایت برای عموم آزاد می باشد ، فقط در راستای حفظ زحمات تیم تولید محتوی ما خواهشمندیم در صورت برداشت از این محتوی لینک ما را درج نمایید. باسپاس
صنعت گردشکری و توریسم امروزه یکی از مهمترین راهکارهای ایجاد ارزش افزوده و بهره وری بیشتر در جامعه محسوب می شود. یکی از نیازهای صنعت گردشگری و توریسم مجتمع های خدماتی رفاهی بین راهی می باشد. در طرح توجیهی احداث مجتمع خدماتی رفاهی بین راهی سعی شده است تا با معرفی صنعت گردشگری اطلاعات بیشتری در زمینه این طرح، میزان سرمایه گذاری، سودآوری، تسهیلات اعطایی و نرخ های بازده سرمایه گذاری آن ارائه شده و آن را به عنوان یک فرصت سرمایه گذاری مناسب بررسی نماییم، امیدوارم این اطلاعات مفید فایده باشد و تا پایان مطلب همراه ایران صنعت باشید.
هنگامی که سخن از بررسی جایگاه مجتمع های خدماتی رفاهی بین راهی از دیدگاه برنامه ریزی شهری و منطقه ای به میان می آید ، باید به این نکته توجه داشت که نقش این مجتمع ها و نحوه خدمات رسانی آنها صرفا به رهگذران جاده ها منحصر نمی شود. به عبارت دیگر نباید جاده ها و مجتمع های خدماتی رفاهی بین راهی را به طور مجزا از منطقه ای که در آن استقرار یافته اند در نظر آورد ، بلکه باید تبادلات متقابل جاده ها . مجتمع ها را با اندام ها و حوزه های منطقه ای آنها از ابعاد مختلف اقتصادی ، بازرگانی ، اجتماعی ، فرهنگی ، سیاسی ، دفاعی ، کالبدی و زیست محیطی مورد بررسی قرار داد.
زمانی که این ابعاد مورد توجه قرار گیرد، آنگاه هدف غایی و نهایی برنامه ریزی شهری و منطقه ای که همانا نیل به توسعه پایدار و ایجاد ارتباط منطقی بین انسان و محیط است تحقق خواهد یافت لذا باید بدین نکته اشاره داشت که در بررسی جایگاه مجتمع های خدماتی رفاهی بین راهی علاوه بر خدمات رسانی به رهگذران جاده ها ، اهداف مهم دیگری نظیر تداوم رشد و توسعه محیط زیست و عدالت اجتماعی برای منطقه و ساکنان آن مد نظر است .
هدف از اجرای پروژه احداث مجتمع خدماتی رفاهی بین راهی
هدف از اجرای این پروژه احداث مجتمع خدماتی رفاهی بین راهی می باشد که در راستای گسترش گردشگری در کشور خدمات زیر را به هموطنان ارائه دهد:
رستوران
سوئیت
فروشگاه مواد غذایی و ...
تعمیر گاه و کارواش
جایگاه سوخت
مسجد
سرویس بهداشتی
واحد کمک های اولیه
پارکینگ وسایل نقلیه سبک و سنگین
محوطه بازی کودکان
بانک
تاریخچه مجتمع های بین راهی
منابع تاريخي حكايت از آن دارند كه بنيانگذار احداث بناهاي مذكور هخامنشيان بوده اند .در دوره اشكانيان ،همانند عهد هخامنشي توسعه راه ها و ايجاد ايستگاه هاي بين راهي بويژه در مسير تاريخي جاده ابريشم اهميت فوق العاده اي يافت . در دوره اسلامي نيز عوامل متعددي در شكل يابي ،توسعه وگسترش كاروانسراها دخالت داشته كه اهم آنهاعوامل مذهبي ،نظامي واقتصادي است .قرن پنجم (ه-ق)عصر شكوفايي هنرهاي اسلامي بويژه هنر معماري است .بنيان گسترش شبكه راه هاي تجاري واحداث كاروانسراهاي متعدد در مسير جاده ها و داخل شهرها در اين دوره بوده است.در دوره تيموري توسعه تجارت ،معماري و ايجاد كاروانسراها شتاب بيشتري يافت ولي عصر طلايي ايجاد كاروانسراهاي ايران متعلق به دوره صفوي است كه بقاياي 999كاروانسرايي كه در آن دوره ساخته شده هنوز در كنار جاده ها ايران پابر جاست.
ضرورت و اهمیت احداث مجتمع خدماتی رفاهی بین راهی
چند سالی است که احداث مجتمع های خدماتی – رفاهی بین راهی در جاده های کشور به منظور ساماندهی خدمات بین راهی جاده ای و افزایش رفاه رهگذران جاده ها مورد توجه قرار گرفته است. لیکن قابلیت های بالقوه بسیاری در این مجتمع ها نهفته است که می توان از آنها در جهت نیل به اهداف بزرگتری همچون «توسعه منطقه ای » و توازن منطقه ای بهره برد . از سوی دیگر در نظز گرفتن نقش های جدید برای این مجتمع ها، ضمن آنکه می تواند گام های مهمی در جهت توسعه پایدار مناطق تلقی گردد باعث آن می شود که ادامه فعالیت مجتمع های خدماتی – رفاهی بین راهی و گسترش دامنه فعالیت آنها از نظر اقتصادی توجیه پذیر باشد در این زمینه تبعات مثبت احداث این مجتمع ها، به ویژه جنبه های گردشگری و نقش آنها در توسعه پایدار منطقه ای ، همراه با تاثیرات متقابل آنها بر مردم منطقه و رهگذران جاده ها تا به حدی است که بعضا این الزام را ایجاب می کند که نهاد های اجرایی برای احداث این مجتمع ها و کمک به استقرار فعالیت آنها پیشقدم شوند
سوابق مجتمع های خدماتی رفاهیبین راهی
1-سوابق تاریخی
سوای آنکه در طول تاریخ هر یک از تسهیلات بین راهی، مي توانسته است به عنوان عاملي در ايجاد يك هسته شهري محسوب شود، امروزه هر كدام از آنها نيز در هيئت جديدي خود را نمايان ساخته اند. مجتمع هاي خدماتي رفاهي بين راهي نقش ساباط ها را به منزله مكاني بقراي رفع خستگي، رباط ها ، استادها و تمثيل ها را به عنوان كمپ يا توقف گاه براي سكونت، كاربات، كاروانسرا و خان ها را به عنوان اقامتگاه و محلي براي اطق و تامين ساير مايحتاج مسافران و حتي مكاني براي مبادله اجناس و تعاملات اجتماعي و فرهنگي ،ميهمانخانه و دسكره به منزله مكان استراحت شبانه يا محلي براي تفرج و گدراندن اوقات فراغت را ايفا مي كنند . در اين ميان ،با جايگزيني اتومبيل به جاي چهار پا ،اكنون طويله ها ، نعل بندي ها ،آغل ها و باراندازها رجاي خود را به توقفگاه هاي وسيله نقليه ،پمپ بنزين ،تعويض روغني ها ،تعميرگاه ها و محل شستشوي اتومبيل داده است . از سوي ديگر تامين مايحتاج مسافران به شيوه امروزي در فروشگاه هاي مجتمع هاي خدماتي – رفاهي بين راهي صورت مي گيرد ،ضمن آنكه با توجه به تنوع خدمات و افزايش نيازها ، اين مجتمع هاي خدماتي مانند تسهيلات ارتباطي ، پارك كودكان ،تسهيلات امدادي و بهداشتي و مانند آنها را نيز ارائه مي كنند .
2- سوابق جهاني
در حال حاضر ،تجميع خدمات رفاهي در جاده ها در قالب مجتمع هاي خدماتي – رفاهي بين راهي به عنوان يك شيوه پذيرفته شده در جهان محسوب مي شود . در اين زمينه ،دولت ها صرفا به توجيهات اقتصادي اين مجتمع ها توجه ندارند ،بلكه منافع زيست محيطي ،اجتماعي ف فرهنگي و سياسي اين مجتمع ها تا جايي است كه دولت ها براي احداث مجتمع خدماتي – رفاهي بين راهي تسهيلات ويژه اي را قائل مي شوند . به عنوان مثال ، دولت تركيه دستورالعملي تهيه كرده است كه همزمان با احداث يك اتوبان ،مجتمع هاي خدماتي – رفاهي بين راهي وابسته به آن به طور همزمان احداث شود .
در اين مورد الگوي واحدي براي احداث مجتمع هاي خدماتي – رفاهي بين راهي در كشور ها وجود ندارد . زيرا ويژگي هاي هر كشور ايجاب مي كند كه سياست ايجاد مجتمع هاي خود را متمايز با ديگر كشورها اعمال دارند . به عنوان مثال در عربستان سعودي مجتمع ها به طور عمده براي زيارت كنندگان و مسافران خارجي كه نياز هاي محدود و حجم وسيع خدمات برخوردارند ،طراحي مي شوند .
در بعضي ديگر از كشورها علاوه بر نيازهاي رفاهي به ساير نيازهاي رفاهي به ساير نيازهاي رهگذران جاده ها مانند نيازهاي تفريحي و گردشگري توجه ويژه اي شده است . به عنوان مثال در نمونه هاي موجود در بريتانيا و كانادا توجه ويژه اي بر مسائل تفريحي و گردشگري معطوف شده است و بيشتر ايجاد تسهيلاتي مورد توجه قرار مي گيرد كه رهگذران جاده ها ضمن دستيابي به خدمات ضروري خود ، از طبيعت اطراف حداكثر بهره را ببرند .
سوابق جهاني بيانگر آن است كه مجتمع هاي احداثي در هر يك از كشور ها داراي تنوع بسياري است به عنوان نمونه در يك بزرگراه در آلمان يا تركيه گستردگي مجتمع هاي خدماتي – رفاهي بين راهي متفاوت است و به مكان ،ويژگي هاي طبيعي و فاصله ،سطوح مختلفي از خدمات را ارئه مي دهند بستگي دارد .
علاوه بر آن خدمات ارائه شده در ساير جاده ها اعم از جاده هاي منطقه اي ،بين منطقه اي و بين المللي متفاوت است . با توجه به آنچه بيان شد ،سوابق جهاني بيانگر آن است كه مجتمع هاي خدماتي – رفاهي بين راهي در جهان صرفا نقش خدمات رساني به رهگذران جاده ها را بر عهده ندارند ، بلكه علاوه بر فراهم آوردن تسهيلات رفاهي براي رهگذران جاده ها ، مسائلي همچون توسعه و توازن منطقه اي ،توسعه پايدار و مسائل تفريحي را در دستور كار خود قرار مي دهند.
بررسي نقش هاي مجتمع هاي خدماتي رفاهي بين راهي
همانگونه كه اشاره شد نمي توان مجتمع هاي خدماتي – رفاهي بين راهي و راه ها را به صورت مستقل از بستر آنها يعني منطقه و ساكنان آن مورد توجه قرار داد . در اين زمينه ،بر اساس «نظريه نظام ها » مجتمع هاي خدماتي – رفاهي بين راهي به طور مستمر با محيط اطراف خود در حال تبادل متقابل يعني تاثير گذاري و تاثير پذيري هستند . از اين رو نقش هاي مختلفي اعم از اقتصادي ، بازرگاني ف اجتماعي ،فرهنگي ، سياسي ،دفاعي ،بصري و زيت محيطي بر آنها مترتب است . مجموعه اين نقش ها بيانگر مشخصات همان نظامي است كه دانش برنامه ريزي شهري و منطقه اي سعي در اصلاح و پيشبرد آن دارد . با توجه به انچه بيان شد ؟، در اين قسمت انواع نقش هاي مجتمع هاي خدماتي – رفاهي بين راهي مورد بررسي قرار مي گيرد تا بر اساس نتايج حاصل از بررسي اين نقش ها ،ضمن به حداكثر رسانيدن رفاه رهگذران جاده ها ، بتوان از ظرفيت بالقوه و نهفته اين مجتمع ها در جهت اهداف توسعه منطقه اي همچون نيل به توسعه پايدار و توازن منطقه اي بهره گرفت اين نقش ها به صورت زير است:
1- نقش اقتصادي
معيار اصلي در بررسي نقش اقتصادي مجتمع هاي خدماتي – رفاهي بين راهي توجه به اصل اقتصادي عرضه و تقاضاست . خدمات رساني اين مجتمع ها به مناطق اطراف باعث افزايش دامنه سود آوري زمين هاي منطقه و ايجاد توازن و برابري زمين هاي دور افتاده نسبت به زمين هاي شهري مي شود . همچنين ارائه خدمات به مسافران و رهگذران با توجه به لزوم آسان سازي امور مسافرت ، به علت مهيا ساختن كالا و خدمات مورد نياز انها ، كاهش هزينه هاي جابه جايي و پويايي نيروي كار و توليد در مقياس بزرگ را در پي مي اورد . اين مجتمع هاي مي توانند با عرضه خدمات كالا ، در كاهش هزينه سفر موثر افتند و با فرهم ساختن خدمات مورد نياز ، قابليت منطقه براي جذب مسافران به واسطه وجود مناظر مناسب طبيعي ، ارائه خدمات ، تمركز در يك مكان ، وجود تاسيسات امدادي ، ايجاد فرصت هاي شغلي ف گسترش ساختن عرضه خدمات افزايش دهند و نتايجي همچون رفع خستگي مسافر ، كاهش حوادث ناشي از شفر ف تامين نيازهاي امدادي و رفاهي سفر و ارتباط بخشيدن بين حوزه هاي زيستي درون منطقه اي را به دنبال داشته باشند .
2-نقش بازرگاني
به دليل اهميت مقاله بازرگاني ، اين نقش به نحو مجزايي از نقش اقتصادي مورد بررسي قرار مي گيرد . احداث مجتمع هاي خدماتي – رفاهي بين راهي با توجه به آسان سازي امر سفر ، كاهش هزينه هاي جابه جايي كالا در پي دارد كه نتيجه مستقيم ان پويايي نيروي كار و تقسيم كار جغرافيايي خواهد بود . عالوه بر ان ، اصلاح الگوي مصرف ،محروميت زدايي از مناطق دور افتاد ف تامين كالاهاي مورد نياز منطقه توسط مجتمع ها ، كاهش قيمت كالاها در عرصه هاي شهري و منطقه اي اطراف و كاهش تمركز ناشي از وجود نياز مندي هاي منطقه اي در سطح شهر ها از اعم نقش هاي بازرگاني اين مجتمع ها محسوب مي گردد همچنين ايفاي اين نقش ها توسط مراكز خدماتي – رفاهي بين جاده اي به طور غير مستقيم باعث ايجاد تعادل بين اراضي منطقه اي خواهد گشت .
ايجاد مراكز فعاليت شغلي پراكنده اي كه سهمي از آنها بر عهده مجتمع هاي خدماتي – رفاهي صورت خواهد بود و نيز جلوگيري از حمل و نقل مضاعف از روستا به شهر و شهر به روستا ، از ان جمله است
3- نقش اجتماعي
نتايج برنامه ريزي براي ارزش هاي اجتماعي در بلند مدت نمايان مي شود . نقش ارزش هاي اجتماعي مجتمع هاي خدماتي – رفاهي بين راهي در كوتاه مدت ملموس نيست ولي مهمترين تاثيرات آن در سطح ملي مي تواند شامل ايجاد انگيزه در پيوستگي ساكنان منطقه با يكديگر ، ترغيب به گردشگري توسط گروه هاي مختلف جمعيت ، آشنايي اقوام و فرهنگ هاي مختلف با يكديگر ، ايجاد روحيه هاي شاد به خاطر وجود تسهيلات ناشي از سفر ، اطمينان خاطر مسافران از نحوه و كيفيت عرضه كالا و خدمات ، و مواردي مشابه انها باشد
4- نقش سياسي و اداري
از مهمترين نقش هاي سياسي و اداري مجتمع هاي خدماتي – رفاهي بين راهي مي توان به همگرايي اجتماعي ، ايجاد پيوند ملي ، پيوستگي ساكنان منطقه با يكديگر ،گسترش واحد هاي اجتماعي و اميزش فرهنگ ها اشاره كرد كه اين مساله مي تواند به گسترش قلمرو سياسي و افزايش حضور حكومت مركزي در نقاط مختلف منتهي شود . اين مجتمع ها به سهم خود در همگرايي سياسي ، عدالت اجتماعي ،افزايش اشتغال ، توازن منطقه اي ،رونق اقتصادي و تقويت ثبات سياسي نقش مهمي ايفا خواهند كرد . از سوي ديگر وجود واحد هاي انتظامي و نظارتي در اين مجتمع ها نيز نقش مهمي در افزايش ثبات اجتماعي و سياسي خواهد داشت .
5- نقش فرهنگي
ايجاد مجتمع هاي خدماتي – رفاهي بين راهي مي تواند بر تقويت ارزش هاي فرهنگي خود و حوزه اطراف موثر واقع شود . تبعات اقتصادي و اجتماعي اين مجتمع ها به ظهور و رشد استعداد هاي مردمي منطقه ،تغيير نگرش مردم منطقه و مسافران جاده ها به عملكرد هاي بازرگاني و خدماتي ، آموزش همگاني ،تبليغ عوامل فرهنگي و مذهبي ،تبادل و تعامل فرهنگي و استفاده بهينه از اوقات فراغت و ارتقاي سطح فرهنگي منجر خواهد شد .
6- نقش دفاعي
در اوقاتي كه دفاع از پهنه كشور در برابر بيگانگان لازم باشد ، مجتمع هاي خدماتي – رفاهي بين راهي به ويژه در مناطق مرزي ، مي تواند به عنوان يك قرار گاه پشتيباني مطرح شوند . اين مجتمع ها در اوقات دفاع و با توجه به موقعيتي كه نسبت به راه هاي ارتباطي دارند ، قابليت دفاع را افزايش خواهند داد . اين مجتمع ها در اوقات ويژه مي توانند به عنوان پايگاه دفاعي يا پادگان ،ارائه خدمات رفاهي به رزمندگان و سربازان ، بيمارستان صحرايي ،محل فعاليت هاي پشتيباني دفاعي ،تامين مهمات و آذوقه و مانند آنها تبديل شوند
7- نقش بصري
از مهمترين نقش هايي كه از ديدگاه بصري مورد انتظار از مجتمع هاي بين راهي ،مي توان به ايجاد زمينه براي رهگذران در ايجاد انگيزه توقف و استفاده از مناظر طبيعي و مصنوعي زيبا ،افزايش شادابي و رضايت مسافران ، رفع خستگي آنها ،تنوع منظر و ايجاد انگيزه براي ادامه مسير اشاره كرد .
8- نقش زيست محيطي
مجتمع هاي خدماتي – رفاهي بين راهي ، زمينه ساز ادغام و همساني جاده با محيط طبيعي اطرف خود خواهند بود . اختصاص مكان و محدوده مشخصي از زمين و آماده سازي يك مجتمع خدماتي – رفاهي كه اصول محيط زيست را رعايت كند ،ضمن ارج نهادن به حفط محيط ، خود زمينه ساز تقويت مشاركت در نگهداري از ان است . همچنين تامين نيازهاي تفريحي مسافران ،محدود كننده دخالت نامناسب انسان بر طبيعت خواهد بود . تعيين مكان براي تعويض روغن يا مواد مستعمل اتومبيل و مواد شوينده و شيميايي ،از پراكنش آلاينده ها محيط و آلودگي خاك خواهد كاست
تمركز فعاليت هاي تفريحي و رفاهي در نقاط مشخص ،آسيب به طبيعت اطراف ( جنگل ،مرتع ،پوشش گياهي ،آب و خاك ) را به حداقل مي رساند . همچنين ايجاد فضاي سبز در مجتمع ها ، خود به مثابه گسترش دامنه فضاي سبز در محيط به حساب مي ايد كه نقش مناسبي نيز در لطافت هواخواهد داشت . از سوي ذيگر تمركز فعاليت ها در مجتمع هاي خدماتي – رفاهي بين راهي ،احتمال آسيب به پناهگاه هاي وحشي را به حداقل خواهد رسانيد . ضمن آنكه امكان نظارت نهاد هاي ديربط را بر حفاظت از محيط زيست تقويت خواهد كرد و بهداشت محيط را ارتقا خواهد بخشيد .
تجزيه و تحليل احداث مجتمع هاي خدماتي رفاهي بين راهي
بررسي سوابق تاريخي و جهاني مجتمع هاي خدماتي – رفاهي بين راهي بيانگر آن است كه بضاعت هاي موجود در مجتمع هاي خدماتي – رفاهي بين راهي به مراتب فراتر از خدمات رساني به رهگذران جاده هاست . از اين رو ازديدگاه برنامه ريزي شهري و منطقه اي اين ظرفيت وجود دارد كه بتوان از پتانسيل هاي اين مجتمع ها در جهت نيل به اهدافي همچون توسعه پايدار و توازن منطقه اي بهره برد بدين منظور بررسي نقش اين مجتمع ها از ابعاد مختلف مي تواند اين قابليت ها را به نحو بهتري مشخص مي سازد .
از بعد اقتصادي ،ايجاد مجتمع هاي خدماتي – رفاهي بين راهي ،نقش مهمي ايفا مي كند .
ايجاد عدالت و توازن منطقه ،اشتغال زايي ، كاهش قيمت ،افزايش رقابت ،ايجاد صرفه در مقياس وسيع ،ايجاد تخصص ،محروميت زدايي ،تقويت بعد گردشگري مناطق و جاده ها ،كاستن از حوادث جاده ها ،كاستن از حوادث جاده اي ،افزايش عرضه زمين و به ويژه خلق فرصت هاي جديد شغلي در منطقه بارزترين نقش هاي اين مجتمع ها محسوب ميشود . از بعد بازرگاني نيز اين مجتمع ها با تسهيل امر سفر ، باعث گسترش دامنه تاثيرات بازارهاي قديم و ايجاد افزايش حمل و نقل مضاعف ،خواهند شد . مجموعه ابعاد اقتصادي و بازرگاني مورد اشاره ،با توجه به ايجاد فرصت هاي رشد در منطقه خود ،عامل مهمي در جهت نيل به توسعه و توازن منطقه اي محسوب مي گردند .
مجتمع هاي خدماتي – رفاهي در عملكرد بلند مدت خود در تقويت ارزش هاي اجتماعي راه ها قابليت بالايي خواهد داشت . به عنوان مثال ،احداث اين مجتمع ها مي تواند نتايج مثبت مانند پيوستگي ساكنان مناطق و بزرگتر شدن واحد هاي اجتماعي ،همگرايي اجتماعي و پيوند ملي و كاستن از جرايم و بزه و تخلفات قانوني را در پي داشته باشد اهميت نقش هاي غير اقتصادي مجتمع هاي نهان نگاري تا به حدي است كه نمي توان در بررسي جايگاه اين مجتمع ها ،آنها را ناديده گرفت . بعضا هر كدام به تنهايي مي تواند دليلي براي احداث مجتمع هاي ديگر قرار گيرد . به عنوان مثال از بعد سياسي گسترش قدرت و قلمر حكومت مركزي ،ايجاد ثبات سياسي و افزايش نظارت دولتي ،از جمله نقش هايي است كه مي تواند حكومت مركزي را مجاب به احداثاين مجتمع ها كند .
از سوي ديگر ،نقش هاي فرهنگي قابل توجهي نيز بر مجتمع هاي خدماتي – رفاهي بين راهي مرتبت است . ايجاد اين مجتمع ها ، ضمن فراهم كردن زمينه براي رشد استعداد ها ،عاملي در جهت تقويت آموزش همگاني ،تغيير نگرش مسافران و ساكنان منطقه نسبت به كار و به ويژه ، رشد فرهنگ اجتماعي ، تبادل و تعامل فرهنگي ،استفاده بهينه از اوقات فراغت و همچنين قابليت تبليغ براي مسائل فرهنگي و مذهبي به شمار مي رود .
نقش اين مجتمع ها از بعد نظامي نيز بسيار حائز اهميت است اين نقش هنگامي به اوج خود مي رسد كه وضعيت تدافعي براي كشوردر اولويت باشد قابليت اين مجتمع ها براي تغيير عملكرد به پيگاه نظامي ،پادگان و يا استفاده هاي پشتيباني مانند دفتر فرماندهي ،مكاني براي درمان مجروحان جنگي ،انبار مهمات و آذوقه يا حتي مكاني براي ارائه خدمات به سربازان عازم يا برگشته از مناطق جنگي حكايت از اهميت تدافعي اين مجتمع ها به ويژه در مناطق مرزي دارد . در اين زمينه مجموعه عوامل فرهنگي ،اجتماعي ،سياسي و تاميني نياز است تا پيش زمينه هاي توسعه در يك منطقه حاصل شود كه اين مهم به كمك مجتمع هاي خدماتي – رفاهي بين راهي در حد خود امكان پذير است
همچنين حضور اين مجتمع ها در جاده ها ،ضمن آنكه مي تواند زمينه اي در جهت غناي بصري جاده ها به شمار رود ،عاملي در جهت ايجاد تنوع و رهايي از يكنواختي جاده ها و در نتيجه رفع خستگي رهگذران به شمار مي رود . در ملاحظات زيست محيطي نيز هر چند مجتمع هاي خدماتي – رفاهي بين راهي ،خود تا حدي به عنوان يك عامل بر هم زننده محيط زيست محسوب مي شوند ،اما اين مجتمع ها نقش قابل توجهي نيز در زدودن آسيب هاي وارده به محيط زيست ايفا مي كنند .
مهمترين نقش مجتمع هاي خدماتي – رفاهي بين راهي هدايت و نظارت بر دخالت انسان در طبيعت و تامين رفاه در جاده هاست ،به نحوي كه با استقرار خدماتي همچون تعميرگاه ، تعويض روغني ،كارواش ،توزيع سوخت ،فضاي بازي كودكان ،آشپزخانه ،دستشويي ،جايگاه جمع اوري زباله و مانند آنها ،آسيب هاي وارد بر محيط زيست به حداقل مي رسد . به ويژه انكه با جمع آوري ، هدايت و تصفيه فاضلاب و بويژه فاضلاب هاي شيميايي و مشتقات نفتي و همچنين جمع اوري زباله ها از الودگي طبيعت ، مناظر ،آب هاي سطحي و زير زميني كاسته مي شود .
از طرف ديگر اين مجتمع ها با فراهم اوردن فضاي بازي كودكان ، طبخ غذا يا حتي محل توقف اتومبيل و فضاي تفريح و تفرج ، مانند هجوم بي قديو بند انسان ها به داخل طبيعت مي گردد . علاوه بر ان ، فضاي سبز ايجاد شده در مجتمع ها بر كل منطقه و روحيه مسافران و اهالي ناحيه تاثير مثبت خواهد داشت .
با توجه به ابعاد زيست محيطي بر شمرده شده از مجتمع هاي خدماتي – رفاهي بين راهي ،نقش آنها از نظر توسعه پايدار اهميت ويژه اي در توسعه منطقه اي مي يابد لذا مكان يابي صحيح اين مجتمع ها ضمن انكه مشاركت مردم را براي توفيق بخشيدن به نقش مجتمع ها بر مي انگيزد ،به برخورد فرهنگ ها ، ايجاد عدالت و توازن منطقه اي ، تنوع سفر و ايمني و سلامت رواني مسافران كه از ملازمات توسعه پايدار است ،منتهي خواهد شد . مجموع اين مسائل بيانگر آن است كه مجتمع هاي خدماتي – رفاهي بين راهي نقش قابل توجهي در رشد منطقه ، توسعه پايدار آن و حفظ توازن منطقه اي ايفا خواهند كرد .
مشوق ها و حمایت ها ی قانونی از سرمایه گذاری در مجتمع خدماتی رفاهی بین راهی
بر اساس ماده 131 قانون برنامه سوم تنفيذي در ماده 29 به سازمان حمل و نقل جاده اي و پايانه هاي كشور اجازه داده مي شود به منظور كمك به تدارك ناوگان حمل و نقل جاده اي بين شهري و احداث پايانه هاي مسافري و باري و مجتمع هاي خدمات رفاهي بين راهي توسط بخش غير دولتي با اولويت تعاوني ها و ايثارگران ،از محل منابع داخلي در قالب وجوه اداره شده نزد بانكها نسبت به تامين تسهيلات اعتباري بانكي، اقدام كرده و مابه التفاوت نرخ سود را از منابع داخلي خود پرداخت كند.
در همین راستا تاکنون متقاضیان ایجاد مجتمع های خدمات رفاهی بین راهی بسیاری از تسهیلات سازمان حمل و نقل جاده ای و پایانه ها استفاده نموده اند، ضمن اینکه سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری به منظور کمک به ایجاد زیرساخت های مجتمع های خدمات رفاهی بین راهی کمک های مالی بسیاری نموده است.
بر اساس ماده 22 قانون الحاق موادي به قانون تنظيم بخشي از مقررات مالي دولت مصوب 27/11/1380، به منظور تسريع در امر توسعه هتلها و اقامتگاهها و ساير تأسيسات گردشگري، با تقاضاي سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري:
1 – سازمان ملي زمين و مسكن موظف است اراضي مورد نياز را به قيمت كارشناسي به صورت اجاره به شرط تمليك پنج ساله در اختيار سرمايه گذاران قرار دهد.
2 – سازمان جنگلها و مراتع و آبخيز داري كشور و ادارات كل منابع طبيعي استانها و سازمان امور اراضي وزارت جهاد كشاورزي مكلفند اراضي مورد نياز را به قيمت منطقه‌اي در اختيار سرمايه گذاران قرار دهند.
3 – تغيير كاربري اراضي براي استقرار هتلها با پيشنهاد سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري در كميسيون ماده (5) موضوع قانون تأسيس شوراي عالي شهرسازي و معماري ايران به طور فوق‌العاده مورد بررسي و اقدام قرار خواهد گرفت.
4 – عوارض ناشي از تغيير كاربري و فروش تراكم به اقساط پنج تا ده ساله از شروع بهره برداري توسط سرمايه گذاران به شهرداري مربوط پرداخت خواهد شد.
بر اساس ماده 6 قانون توسعه صنعت ايرانگردي و جهانگردي(مصوب 1370) سازمان زمين شهري، شهرداريها، سازمان جنگلها و مراتع كشور و ساير وزارتخانه‌ها و سازمانهاي ذيربط موظفند زمين مورد نياز براي‌احداث تأسيسات ايرانگردي و جهانگردي را با معرفي سازمان میراث فرهنگی ، صنایع دستی و گردشگری به قيمت منطقه‌اي يا تمام شده به گونه‌اي كه موجب تقليل در آمد‌عمومي نشود به متقاضيان واگذار نمايند.
بر اساس ماده 12 آيين‌نامه اجرايي قانون توسعه صنعت ايرانگردي و جهانگردي، تأسيسات ايرانگردي و جهانگردي و دفاتر خدمات مسافرتي و ساير تأسيسات مشابه از جمله مؤسسات داخل تأسيسات جهانگردي، از نظر‌پرداخت عوارض صدور پروانه ساختماني مشمول تعرفه بخش صنايع مي‌باشند و شهرداريها موظفند عوارض مقرر را فارغ از نوع پروانه و كاربري زمين بر اساس‌تعرفه بخش صنايع و با معافيت از عوارض عرصه غير از عوارض نوسازي، فقط در مورد ساختمان محاسبه و دريافت كنند.
همچنین براساس تبصره ماده فوق الذکر شهرداريها موظفند براي افزايش زيربناي تأسيسات ايرانگردي و جهانگردي عوارض مقرر را بر اساس تعرفه بخش صنعت و با حداكثر تخفيف محاسبه‌و دريافت كنند.
علاوه بر این بر اساس بند ب ماده صدرالذکر، تأسيسات ايرانگردي و جهانگردي و دفاتر خدمات مسافرتي از نظر هزينه‌هاي سوخت، آب، برق و تلفن اعم از انشعاب و مصرف مشمول تعرفه‌هاي بخش‌صنايع است و دستگاه‌هاي ذيربط موظفند هزينه‌ها مربوط را فارغ از نوع پروانه ساخت، كاربري محل و ميزان مصرف بر اساس تعرفه بخش صنعت محاسبه و‌دريافت كنند.
تأسيسات گردشگري و مصاديق آن
آنچه امروز يك گردشگر مي‌تواند از آن براي رفاه و امنيت خود استفاده نمايد تأسيسات گردشگري مي‌باشند كه به قصد ارائه خدمات و انتفاع براي پذيرايي و اقامت مسافران و گردشگران طبق ضوابط و مقررات احداث گرديده و به شرح ذيل تقسيم بندي شده اند.
هتل ,متل وواحدهاي خدماتي رفاهي بين راهي
مهمانپذير
مركز اقامتي جوانان
مراكز خود پذيرائي شامل هتل آپارتمان ,پانسيون زائر سراو ازاين قبيل
تفرجگاه ,اردوگاه گردشگري ,محوطه كمپينگ وكاروان ها
مجتمع هاي سياحتي و تفريحي ـ (به استثناي موارد مربوط به شهرداريها) و ساير واحدهائيكه به قصد ارائه خدمات و انتفاع براي پذيرايي و اقامت مسافران و جهانگردان طبق مقررات و ضوابط ميراث فرهنگي و گردشگري تاسيس مي‌گردند
مراكز سرگرمي و تفريحي (مراكز تعطيلات(
دفتر خدمات مسافرتي وجهانگردي
مناطق نمونه گردشگري
اقامتگاه با مالكيت زماني
بد نیست بدانید سرفصل های موجود در طرح توجیهی احداث مجتمع رخدماتی رفاهی بین راهی به شرح زیر است:
فصل اول " آشنایی با محل اجرای طرح"
1-1- معرفی طرح
1-2- معرفی منطقه اجرای طرح
1-3- نقشه ماهواره ای و گردشگری راههای منطقه احداث طرح
فصل دوم " گردشگری"
2-1- فرصت ها و جاذبه های گردشگری در ایران
2-2- مشوق ها و حمایت ها ی قانونی از سرمایه گذاری در بخش گردشگری
2-3- چگونه در صنعت گردشگری ایران سرمایه گذاری کنیم
2- 4 - اهمیت گردشگری
2-5- بررسی عوامل تأثیر گذار در توسعه گردشگری
2-6- گردشگری و جهانی شدن
فصل سوم " مجتمع های بین راهی"
3-1- مقدمه
3-2- ضرورت و اهمیت
3-3- سوابق مجتمع های خدماتی – رفاهی
3-3-1- سوابق تاریخی
3-3-2- سوابق جهاني
3-4- بررسي نقش هاي مجتمع هاي خدماتي – رفاهي بين راهي
3-4-1- نقش اقتصادي
3-4-2- نقش بازرگاني
3-4-3-نقش اجتماعي
3-4-4- نقش سياسي و اداري
3-4-5- نقش فرهنگي
3-4-6- نقش دفاعي
3-4-7- نقش بصري
3-4-8- نقش زيست محيطي
3-5- تجزيه و تحليل
3-6- در نظر گرفتن عناصر ويژه خدماتي در مجتمع ها
3-7- دست آوردهاي مجتمع هاي خدماتي رفاهي
3-7-1- دست آوردهاي رفت و آمدي
3-7-2- دست آورد هاي اقتصادي
3-7-3- دست آوردهاي اجتماعي ،تاميني و سياسي
3-7-4- دست اورد هاي زيست محيط
فصل چهارم "محاسبات مالی "
4-1- شرايط عملياتي طرح
4-2- برآورد هزینه های سرمایه گذاری
4-2-1- زمين محل اجراي طرح
4-2-2- هزینه های محوطه سازي و اجرای ساختمان
4-2-3- تأسيسات و تجهيزات
4-2-4- تجهیزات
4-2-5- وسايل نقليه و وسايل حمل و نقل داخل و خارج كارخانه
4-2-6- تجهيزات اداري و كارگاهي
4-2-7- هزينه هاي قبل از بهره برداري
4-3- هزينه هاي ثابت طرح
4-4- برآورد هزينه هاي جاري طرح
4-4-1- مواد اوليه
4-4-2- بر آوردحقوق و دستمزد پرسنل
4-4-3- برآورد میزان انرژی و آب مصرفی
4-4-4- استهلاك و تعمير و نگهداري
4-4-5- جدول هزينه هاي جاري طرح
4-5- جدول هزينه هاي ثابت و متغير توليد
4-6- برآورد میزان سرمایه در گردش طرح
4-7- جدول سرمايه گذاري
4-8- هزینه تولید سالانه
4-9- برآورد نحوه مشارکت
4-10- پیش بینی فروش
4-11- ساير محاسبات فني طرح
4-12- شاخص های مالی طرح
4-13- جدول محاسبه سود و زیان
جهت آشنایی بیشتر با طرح توجیهی احداث مجتمع رفاهی تفریحی ورزشی به این مقاله مراجعه نمایید.
شرکت بهبود صنعت آمادگی خود جهت تهیه طرح توجیهی احداث مجتمع خدماتی رفاهی بین راهی را اعلام می دارد
هم اکنون سفارش طرح توجیهی احداث مجتمع خدماتی رفاهی بین راهی دهید
جهت سفارش این طرح توجیهی اینجا کلیک کنید.
استفاده از کلیه مطالب این سایت برای عموم آزاد می باشد ، فقط در راستای حفظ زحمات تیم تولید محتوی ما خواهشمندیم در صورت برداشت از این محتوی لینک ما را درج نمایید. باسپاس